Адметнай асаблівасцю знешняй палітыкі Аляксандра Лукашэнкі з'яўляецца яе шматвектарнасць. За амаль трыццаць гадоў кантролю над Беларуссю адзінай магчымасцю палітычнага выжывання для яго было лавіраванне паміж Захадам і Усходам, паміж Масквой і Бруселем. Вядома, арганічна ён заўсёды схіляўся да Масквы — ня толькі і ня столькі ў выніку культурнай блізкасьці, колькі ў сілу таго, што Крэмль дараваў і нават ухваляў любыя аўтарытарныя дзеяньні ўнутры краіны.
Аднак цяпер сітуацыя змянілася. Пасля ўзурпацыі ўлады ў 2020 годзе Лукашэнка, ужо ў статусе дыктатара, а не прэзідэнта, стаў канчаткова таксічным для Еўропы і глабальнага Захаду. Гэта непазьбежна кінула яго ў абдымкі Масквы — у абдымкі, у якіх лёгка задушыцца. Па логіцы трэба было шукаць альтэрнатыву ў выглядзе чарговага сусветнага цэнтра ўплыву.
Такой альтэрнатывай можа стаць Пекін. Гістарычныя прэцэдэнты ўжо былі: так, тыя аўтарытарныя рэжымы, якія не знаходзілі агульнай мовы з СССР, рабілі стаўку на КНР. І адлегласць ад Усходняй Азіі не заўсёды была праблемай. Класічны прыклад тут — Албанія часоў Энвера Ходжы. Аднак цяпер не сямідзесятыя. Дык ці спрабуе Аляксандар Лукашэнка супрацоўнічаць зь «вялікім цмокам»?
Спрабуе Але і тут ёсць праблемы.
Актывізацыя беларуска-кітайскага палітычнага і эканамічнага супрацоўніцтва пачалася менавіта пасля 2020 года. Так, Аляксандр Лукашэнка і падкантрольны яму ўрад:
- сінхранізавала з КНР свае дыпламатычныя намаганні па асуджэнні «аднабаковых санкцый» супраць шэрагу сусветных дыктатур,
- удакладнілі прапагандысцкія пасылы, уключыўшы краіны Азіі ў «змагары з заходнім уплывам»,
- дэкларавалі каардынацыю з Кітаем у пабудове лічбавага грамадства (нагадаем, Кітай з'яўляецца беспрэцэдэнтным сусветным лідэрам у пабудове лічбавага аўтарытарызму, праграм сачэння за ўласнымі грамадзянамі і ізаляцыі ад сусветнай інфармацыйнай супольнасці),
- актывізацыя супрацоўніцтва па кітайскаму міжнароднаму гандлёваму суперпраекту "Адзін пояс, адзін шлях" і стварэнні на тэрыторыі Беларусі сумеснага індустрыяльнага парка "Вялікі камень" з планавай колькасцю работнікаў 120 тыс. чалавек,
- умацаванне гандлёвага супрацоўніцтва, ключавым элементам якога з'яўляецца экспарт беларускага калію ў Кітай.
Уся эканамічная частка гэтых намаганняў, аднак, апынулася пад пагрозай працяглай вайной ва Украіне і ўдзелам у ёй Беларусі. Першым пад удар трапіў праект «Вялікі камень»: у краіне, якая ўцягнута ў маштабны ваенны канфлікт, вельмі складана пераканаць інвестараў ісці на высокатэхналагічныя вытворчасці. Нават кітайскія дзяржаўныя структуры не гатовыя пайсці на такую рызыку. Дадатковы аргумент супраць — узмацненне санкцый Захаду супраць Беларусі і РФ. Мегапраект, які павінен быў быць завершаны да 2030 года, зараз рызыкуе быць згорнуты на паўдарозе. Тое ж датычыцца ініцыятывы «Адзін пояс, адзін шлях». Ён ужо сутыкаецца з праблемамі і за межамі рэгіёну - як з-за растучых страхаў узмацнення кітайскага ўплыву сярод краін ЕС, так і з-за росту напружанасці вакол Тайваня. Свае карэктывы ўнесла і эпідэмія каранавіруса.
Такім чынам, за выключэннем калійнага экспарту, ключавыя сферы эканамічнага супрацоўніцтва рэжыму Лукашэнкі і ўрада Сі Цзіньпіна завіслі ў паветры менавіта з-за канфлікту, у які Крэмль уцягнуў беларускага ўзурпатара, а той — краіну. Цяперашні стан гэтых стасункаў не задавальняе нават самога Лукашэнку: у гандлі моцнае адмоўнае сальда не на карысць Беларусі, якая экспартуе сыравіну ў абмен на тэхналогіі і прадукты глыбокай перапрацоўкі з высокай дабаўленай вартасцю, а таксама бярэ крэдыты. , умовамі якога з'яўляецца купля, уласна, кітайскай прадукцыі. Змяніць гэта ў бліжэйшы час проста немагчыма.
Аднак гэта не датычыцца палітыка-дыпламатычнага вектара. Мінск цалкам адпавядае Кітаю ў галасаванні ў ААН па адчувальных для апошняга пытаннях — ад эпідэміі каранавіруса і правоў нацыянальных меншасцяў да Тайваня, Ганконга і Сіньцзян-Уйгурскага аўтаномнага раёна. Зь іншага боку, афіцыйны Пэкін сваёй падтрымкай гарантуе Лукашэнку абмежаваную, але палітычную легітымнасьць.
Галоўная праблема гэтых палітыка-дыпляматычных стасункаў у тым, што Кітай цяпер няздольны выконваць ролю альтэрнатыўнага цэнтру прыцягненьня для Беларусі. Прасцей кажучы - не дапусціць паступовага ператраўлення Беларусі Расейскай Федэрацыяй. Яна па-ранейшаму застаецца вельмі каштоўным саюзьнікам, але яе ўплыў можа праявіцца толькі тады, калі Расея аслабне сябе і ня зможа праецыраваць на Беларусь ні мяккую, ні жорсткую сілу. Бо для Кітая Беларусь — маленькі экзатычны партнёр, якога можна падтрымліваць, але не варта за яго змагацца
Kommentare