Беларусь на геапалітычнай шахматнай дошцы Еўропы

Беларусь мае важнае геапалітычнае значэнне на прасторы ад Балтыйскага да Чорнага мора. З пункту гледжаньня бясьпекі Ўсходняй Эўропы пытаньне Беларусі зьяўляецца ключавым. Пасля 24 лютага гэта стала ўсім відавочна. У гэтым артыкуле мы паспрабуем акрэсліць геапалітычнае значэнне Беларусі і прапанаваць стратэгію камунікацыйнай палітыкі Украіны і суседніх з Беларуссю дэмакратычных дзяржаў з беларускім грамадствам.

Каб зразумець геапалітыку, трэба думаць катэгорыямі тысячагоддзяў і кантынентаў. Такім чынам, каб зразумець геапалітычную ролю Беларусі, зазірнем у гісторыю. Калі мы паглядзім на мапу нашай прасторы 1000-гадовай даўніны, то ўбачым Русь, якая распасціраецца ад Балтыкі да Чорнага мора.

Русь — гэта абсалютна эўрапейскі кантэкст. Геапалітычная роля Расеі — быць памежжам Эўропы. За межамі Русі на Усходзе пачынаўся качавы свет Азіі.

Пасля мангольскага нашэсця дзяржаўнае жыццё на нашай тэрыторыі аднавілася ў выглядзе Вялікага Княства Літоўскага і Рускага. У якую ўваходзілі тэрыторыі сучасных Літвы, Беларусі, Украіны, часткова Малдовы і Расіі. Гэтая дзяржава па форме дзяржаўнага ўладкавання, праве, мове, ідэалогіі была працягам Русі. Украінцы разам з беларусамі і літоўцамі з'яўляюцца спадкаемцамі гэтай дзяржавы..

Геапалітычная місія Вялікага Княства Літоўскага і Рускага на 300 гадоў такая ж, як і ў часы Русі. Мяжой Еўропы па Балтыйскай восі з'яўляецца Чорнае мора. І пагроза з Усходу такая ж, толькі ролю мангольскай арды ўзяло на сябе Маскоўскае царства. Гэтая дзяржава ўзнікла на прасторах, дзе на працягу многіх стагоддзяў панавала Арда. На 160 гадоў больш, чым на землях Украіны і Беларусі.

Да манголаў землі Масковіі (хрышчэнне ад Кіева) былі аддаленым фрагментам Русі. Паступова Масква авалодала велізарнымі тэрыторыямі Мангольскай дзяржавы і стала геапалітычнай і ідэалагічнай спадчынніцай Арды.

Пастаянная экспансія на суседнія землі і народы. Дзяржаўная практыка, дзе цар (хан) — усё, а астатнія — нішто. Калі чалавечае жыццё - мільёны жыццяў - не маюць ніякай каштоўнасці.

У Маскве палітычная практыка Арды атрымала хрысціянскую абалонку, а геапалітычная місія захавалася.

Выконваючы гэтую экспансіўную місію, Масква імкнулася прабіцца да Балтыйскага мора. Але на яе шляху была мяжа Еўропы - Вялікае Княства Літоўскае і Рускае. Так пачаліся шматвяковыя войны паміж гэтымі дзяржавамі.

Літоўска-Руская дзяржава мела выразны геапалітычны сэнс. Працягнуўшыся ад Балтыйскага да Чорнага мора, гэта была мяжа Еўропы, якая стрымлівала націск новай Арды — Масковіі.

Пазней, не вытрымаўшы гэтага супрацьстаяння, Літоўска-Руская дзяржава аб'ядналася з Польшчай у Рэч Паспалітую. Такім чынам, памежжа Еўропы ўмацоўвалася за кошт Польшчы. А Рэч Паспалітая да сярэдзіны XVII стагоддзя дамінавала на ўсёй геапалітычнай прасторы Усходняй Еўропы, стрымліваючы націск Масковіі.

У сярэдзіне XVII стагоддзя памежжа Еўропы - Рэч Паспалітая сутыкнулася з цяжкасцю. З этнакультурнага субстрату Паўднёвай Русі вылучыліся русіны-ўкраінцы, якія заявілі пра сябе ў форме казацкай аўтаноміі. Але з-за нежадання палякаў даць належнае прызнанне і месца ўкраінцам Рэч Паспалітая пачала разбурацца. Урэшце яна прайграла Масковіі.

Рэч Паспалітая была падзелена. Масковія заняла землі Беларусі, выйшла да Балтыкі і Чорнага мора. Расійская імперыя і Савецкі Саюз паўсталі з усімі бедамі для народаў Еўропы і свету. Глабальныя войны, расстраляныя эліты, генацыд-галадамор, берлінскія сцены, гонка ўзбраенняў і ядзерны патэнцыял здольныя знішчыць планету. А зараз ідзе новая вайна за экспансію Масковіі.

Расея прайграе гэтую вайну і расколе сябе на аскепкі. А мы дапаможам. Але Расея пасьля гэтага ня зьнікне. Крыўда - нянавісць да ўсяго свету і жаданне адыграцца будуць жыць сярод мільёнаў расейцаў. Ідэалогія найноўшай арды зашытая ў падсвядомасць мас. І будзе новая вайна...

І каб яе адцягнуць, для глабальнай бяспекі Еўропы неабходна аднавіць яе самую ўсходнюю мяжу ад Балтыкі да Чорнага мора.

Пра аднаўленне ўмоўнай Рэчы Паспалітай варта думаць ужо сёння. І пачаткі такога саюза дзяржаў ужо пакладзены. Гаворка ідзе пра Літву, Польшчу і Украіну. Першыя дзве дзяржавы максімум дапамагаюць Украіне палітычна, эканамічна і ваенна. Аднак новая Рэч Паспалітая не можа ўтварыцца без Беларусі.

Землі сучаснай Беларусі былі цэнтральным элементам Русі, Вялікага княства Літоўскага і Рускага, Рэчы Паспалітай.

Сёньня на мапе краінаў Балта-Чарнаморскага саюзу вылучаецца вялікі плацдарм, які Масква вырвала ў Эўропы, — гэта Беларусь.

Кантралюючы Беларусь, Масква адразае мяжу Эўропы — Балта-Чарнаморскую прастору. Празь Беларусь ёй лёгка напасьці на Ўкраіну. Стварыць міграцыйны крызіс на мяжы Польшчы, пагражаць Літве. Або прарваць сухапутны калідор да Калінінграда і адтуль пагражаць усёй Балтыцы.

Беларусь - цэнтральны элемент еўрапейскага памежжа. Адна з чатырох галаваломак, без якіх немагчыма стварыць Балта-Чарнаморскі саюз. І сённяшняя вайна гэта сведчыць.

Хто такія беларусы? Ментальна і культурна беларусы — еўрапейцы. А Беларусь трэба вяртаць у эўрапейскі дом.

Найбольшую адказнасць за гэта гісторыя ўсклала на Украіну. І не толькі таму, што для нас гэта фактар ​​ваеннай бяспекі. А яшчэ таму, што Ўкраіна і Беларусь маюць адну бабку: Русь. І адна маці - Вялікае Княства Літоўскае і Рускае.

Якую палітыку трэба выбудоўваць у дачыненьні да Беларусі?

Перш за ўсё варта раздзяліць рэжым Лукашэнкі і беларускі народ. Трэба разумець, што гэта розныя прадметы. Беларускае грамадства можна ўмоўнЯкую палітыку трэба выбудоўваць у дачыненьні да Беларусі?а падзяліць на тры катэгорыі. Прыкладна 30% - гэта апаненты рэжыму і людзі, арыентаваныя на Еўропу. Сёньня яны альбо зьехалі, альбо знаходзяцца ў рэжыме ўнутранай эміграцыі. Затаіўся Яшчэ 30% — гэта «савецкія людзі», апоры лукашэнкаўскага рэжыму, якія глядзяць афіцыйнае беларускае і расейскае тэлебачаньне.

І трэцяя катэгорыя — каля 40%. Гэта неабыякавыя (20-25%) плюс канфармісты. Гэта людзі, якія шукаюць сваю парадыгму. Яны задаюцца пытаннем, хто яны і кім павінны быць. І з гэтай катэгорыяй беларусаў трэба размаўляць.

Расейская парадыгма іх ужо не прываблівае. Гэта таксічна, і вы не можаце схаваць гэта з дапамогай прапаганды. Беларуская парадыгма Лукашэнкі таксама выглядае непрыгожа і бесперспектыўна.

Што прапанаваць 40% беларусаў, якія шукаюць сваю парадыгму?

У Цэнтры беларускіх камунікацый згодны, што такой парадыгмай павінна стаць нацыянальнае адраджэнне Беларусі. Прасцей кажучы, беларус па пашпарце павінен стаць беларусам па духу і светапогляду.

Калі чалавек пачынае думаць як беларус, ён пачынае дзейнічаць адпаведна. Яе цікавіць уласная гісторыя і самабытнасць. А цікавячыся гісторыяй, ён адкрывае для сябе відавочную рэч: пакуль існуе беларускі народ, Масква ўвесь час хоча яго захапіць, зьняважыць і распусьціць.

Сотні і сотні гадоў Масква вяла захопніцкія войны супраць беларускіх земляў. Знішчылі эліту, культуру, мову.

Сацыялягічныя дасьледаваньні фіксуюць, што пасьля пратэстаў 2020 году ў Беларусі зьнізіўся ўзровень пачуцьця непаўнавартасьці, а пачуцьцё нацыянальнага гонару вырасла. Ёсць запыт на тэмы гісторыі і ідэнтычнасці. Беларуская мова пачала адраджацца, здавалася б, яна ўжо знікла.

Беларусь перажывае тыя ж працэсы, што і Украіна 15-20 гадоў таму.

У пачатку 2000-х расійскі медыйны прадукт дамінаваў і ва Украіне. Мова змагалася за сваё права на жыццё, а дзяржава на ўсіх узроўнях была прасякнута крамлёўскай агентурай. Падзеі 2004 года паклалі пачатак працэсу, а 2014 стаў пераломным пунктам нацыянальнага адраджэння.

Варта адзначыць, што міжнародныя фонды і грантавыя арганізацыі, якія тады спансавалі праекты моўнага і нацыянальнага адраджэння ўкраінцаў, праекты пашырэння дэмакратычных практык, зрабілі сваю справу. І сёння Украіна адзіная, эфектыўна змагаецца, захоўваючы дэмакратычнасць дзяржавы, улады і грамадства.

Так што пра Беларусь павінны гаварыць і ўкраінскія палітыкі, і эксперты, і журналісты, і грамадства. Тым 40% беларусаў, якія шукаюць парадыгму. Таму што, калі мы гэтага не зробім, яны застануцца сам-насам з рускім мірам.

Пра што гаварыць? Пра глыбокую гісторыю Беларусі. Пра яе непаўторную і прыгожую мову, якая найбольш блізкая да ўкраінскай. Пра сваю культуру. Пра тое, што Беларусь была сэрцам Русі і Вялікага Княства Літоўскага. І што сёння яе месца і роля вызначальныя ў геапалітыцы.

Пра выбар, які стаіць перад беларусамі: ці заставацца плацдармам, з якога Расея атакуе суседзяў Беларусі. Або вярнуцца ў свой уласны еўрапейскі дом. Да бліжэйшых суседзяў. На яе цэнтральнае месца Вялікага княства Літоўскага і Рускага.

У першым выпадку беларусаў чакае знікненне асобнага народа і пастаянныя войны на яго тэрыторыі. Бо рана ці позна вайна прыйдзе туды, дзе ляцяць ракеты і едуць танкі.

У другім варыянце сённяшнім грамадзянам Беларусі прапануецца стаць беларускай нацыяй. Быць гаспадаром у сваім доме. Ператварыць Беларусь у нармальную эўрапейскую дзяржаву кшталту Літвы ці Польшчы.

І беларусы павінны разумець, што сядзець склаўшы рукі яны не змогуць. Сёньня ўкраінцы часта кажуць сабе тэзу: трэба вырашаць праблему з Расеяй, бо інакш яе вырашаць нашы дзеці. І мы хочам, каб яны жылі ў вольнай, незалежнай, прыгожай і багатай Украіне.

А што думаюць беларусы пра будучыню сваіх дзяцей? У якой Беларусі яны хочуць жыць? І гэтае пытанне заслугоўвае шырокага абмеркавання ў беларускім грамадстве.

Максім Плешко, Цэнтр беларускіх камунікацый