Украінская і беларуская — самыя блізкія мовы
Згодна са спісам славянскіх моў Свадэшы, украінская мова найбольш блізкая да беларускай (190 супадзенняў з 207), рускай (172 супадзенні з 207) і польскай (169 супадзенняў з 207). Гэта значыць, што ўкраінская і беларуская мовы найбольш блізкія па лексіцы і граматыцы.
З пункту гледжання лексікі ўкраінская і беларуская мовы падобныя на 84%.
Спіс Свэдэша (Swadesh list) — інструмент для ацэнкі ступені сваяцтва паміж рознымі мовамі паводле такога крытэрыю, як падабенства найбольш устойлівай базавай лексікі. Гаворка ідзе пра параўнанне найважнейшай «асноўнай» лексікі кожнай з моў.
Блізкасць беларускай і ўкраінскай моў тлумачыцца іх агульным паходжаннем ад рускай мовы. Які ў 14-18 стагоддзях ва Украіне і Беларусі выкарыстоўваўся на пісьме і ў грамадскіх зносінах. Руская мова, у сваю чаргу, паходзіць ад старажытнарускай мовы.
На фота злева: прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі прысягае на Перасопніцкім Евангеллі, напісаным на стараўкраінскай (рускай) мове.
На здымку справа: тытульны ліст Бібліі Францыска Скарыны — першага друкаванага выдання Бібліі на старабеларускай (рускай) мове.
Беларуская і ўкраінская мовы ўзаемазразумелыя.
Сёння ўкраінскія і беларускамоўныя палітыкі, журналісты-эксперты выступаюць у сумесных эфірах кожны на сваёй мове і не перакладаюцца. Слухач усё выдатна разумее. Падчас форумаў і прыватных зносін украінскія і беларускія эксперты не толькі размаўляюць на сваёй мове, але і перапісваюцца. І пры гэтым яны цалкам разумеюць адзін аднаго. Далей — прыклад беларуска-ўкраінскай перадачы на тэлеканале «Белсат».
Беларуская мова - мова пратэсту.
Сёння родная мова беларускага народа стала палітычным маркерам. У Мінску за беларускамоўнасць могуць трымаць «да высвятлення абставінаў». Усё нацыянальнае ў Беларусі разглядаецца рэжымам Лукашэнкі як варожае. Але, нягледзячы на ўсё большы ўціск беларускай мовы, у дыяспары, наадварот, назіраецца працэс яе адраджэння. Усё больш апазыцыйных палітыкаў пераходзяць на беларускую мову ў грамадзкай сфэры.
Гісторыя падаўлення беларускай мовы.
Пасля аднаўлення незалежнасці Беларусі ў 1991 годзе і да 1995 года беларуская мова была адзінай дзяржаўнай мовай у краіне. Паводле першага перапісу насельніцтва Беларусі ў 1999 г., 85,6% пазначылі «роднай мовай» беларускую.
Палітыка Лукашэнкі і расейскае тэлебачаньне могуць даць фору савецкай русыфікацыі. Праз 20 гадоў, падчас другога перапісу насельніцтва ў 2019 годзе, беларускую «роднай мовай» пазначылі толькі 54,1% грамадзян, а расейскую — 42,3%. У той жа час 71,4% грамадзян Беларусі прызналіся, што карыстаюцца дома рускай мовай.
Найбольш беларускамоўных пражывае на захадзе Гродзенскай вобласці — 38% насельніцтва вобласці. Менш за ўсё беларускай мовы можна пачуць у Віцебскай вобласці — усяго 12,6%.
Колькасць носьбітаў беларускай мовы пастаянна змяншаецца, а вывучэнне яе змяншаецца. У прыватнасці, у абласных цэнтрах Беларусі няма ніводнай цалкам беларускамоўнай школы. Нягледзячы ні на што, нават у Беларусі беларуская мова прабіваецца праз асфальт русіфікацыі і прапаганды. Напрыклад, нядаўна адзін з прапагандыстаў расійскага тэлеканала «Звезда» абурыўся, што ў Гродне беларускія падлеткі «прыносяць з вуліцы беларускую мову і называюць сябе літоўцамі». А гэта, маўляў, пагроза Расеі.
Для майго ўкраінскага вуха беларуская мова вельмі прыгожая і жывая. І яна адчувае сябе амаль што роднай. У ім часам улоўліваеш пэўныя формы, якія ўжо адышлі ад украінскай. Але якія вы сустрэлі ў паэмах Мазепы, Скавароды, неапрацаванага для сучаснасці Шаўчэнкі.
Спадзяемся, што пасля ўсталявання новай улады ў Беларусі адбудзецца сапраўдны рэнесанс старажытнай, гістарычнай і мілагучна прыгожай беларускай мовы.
Максім Плешка, Цэнтр беларускіх камунікацый.
Comments